HOEILAART/OVERIJSE/TERVUREN - Winkelleegstand, het is en blijft een oud zeer. Ook onze druivengemeenten blijven er niet van gespaard. En enkele 'dode' winkels in een straat zorgen er vaak voor dat andere volgen, dat de straat compleet verkommerd of dat winkelruimten dan maar worden ingenomen door dienstverlenende bedrijfjes die geen gebruik maken van de beschikbare etalage.
Gevolg: nauwelijks passanten en/of straten die enkel nog dienen om er door te rijden zonder meer ook al liggen die in de dorps- of gemeentekern.
'Er ligt intussen meer dan 1,6 miljoen m² aan winkelvloeroppervlakte langs onze steenwegen. Die concurrentie kan de middenstand in de steden en dorpen niet meer aan', aldus Erik Grietens bij de Bond Beter Leefmilieu. De leegstand van handelspanden is de afgelopen jaren opnieuw sterk toegenomen. In heel Vlaanderen staan meer dan 7.000 handelspanden langdurig en structureel leeg. De evolutie was er al langer in kleinere gemeenten, maar ook de grote winkelsteden ontspringen niet langer de dans. Hoofdoorzaken zijn de groei van baanwinkels en het succes van e-commerce. De coronacrisis heeft dat nog versterkt, maar de trend was al voor de pandemie ingezet. Hoog tijd dat steden en gemeenten inzetten op een kernversterkend winkelbeleid!', aldus Grietens.
Ruimterapport
De nieuwe cijfers komen uit het onlangs gepubliceerde 'Ruimterapport Vlaanderen'. Hieruit blijkt een sterke stijging van de leegstand in handelspanden. 'Het gaat zowel over winkelpanden, horeca, bankkantoren als kapperszaken.', klinkt het. 'En dit zowel in de steden als op het platteland. In kleine gemeenten zien we de detailhandel al langer stelselmatig verdwijnen, maar ook echte winkelsteden ontspringen niet langer de dans. In de Vlaamse steden staan 4.228 panden langdurig of structureel leeg. Dit komt overeen met ruim 7% van het totaal aantal handelspanden'. Even verduidelijken dat het hier enkel om langdurige leegstand van meer dan een jaar en structurele leegstand van meer dan drie jaar. Ten opzichte van 2013 is overal in Vlaanderen de leegstand van langer dan 1 jaar toegenomen, in totaal met 16%, en de structurele leegstand is zelfs toegenomen met 30%. Als we ook de minder langdurige leegstand meerekenen, lopen de cijfers nog veel hoger op.
Baanwinkels
En is er een verklaring voor die toenemende leegstand? Grieten: 'Voor een deel is er het toedoen van de pandemie, maar er is meer aan de hand. Al ruim voor 2020 nam de structurele leegstand van handelspanden toe. Dat heeft onder meer te maken met het toenemende succes van e-commerce. Maar ook het feit dat er nog steeds geen rem staat op baanwinkels en shoppingcentra in de periferie, speelt duidelijk een rol. Het totaal aantal winkels blijft op die manier toenemen. Zo bleek uit een onderzoek van de provincies dat het aantal baanwinkels sinds 2008 met liefst 260% is toegenomen. Er ligt nu meer dan 1,6 miljoen m² aan winkelvloeroppervlakte langs onze steenwegen. Die concurrentie kan de middenstand in de steden en dorpen niet meer aan'.
En er zijn voorbeelden legio. Neem nu de Henri Caronstraat in Hoeilaart. Vooral het stuk tussen het centrale dorpskruispunt en de Sint-Clemensschool oogt nogal desolaat. Er zijn nog een Chinees (en dat terwijl de Chinese restaurants overal een voor een verdwijnen door gebrek aan opvolging in de familie, nvdr) en een cadeauwinkel. Voor het overige lege panden of dichtgekleefde etalages waarachter nog een of andere dienstverlening operatief is. Ook tegenover de Delhaize in dezelfde gemeente is er een mager aanbod. Toch nog een lingeriezaak, een droogkuis, nachtwinkel en apotheek. Leegstaande winkelruimten zouden straks wooneenheden worden.
Zorgenkind
Erger gesteld is het in Overijse waar de Stationsstraat het zorgenkind blijft ondanks de noeste inzet van het gemeentebestuur om via allerlei winkelfeesten en acties leven in de brouwerij te krijgen. Het aanbod in de straat nodigt niet meteen uit tot een gezellige shopping day. Een centrale winkelruimte gaat er binnenkort dienst doen als... geldautomatencentrumpje Tervuren lijkt ons dan weer wel te bekoren en voor wie van 'langs etalages kuieren houdt' is het centrum van Waterloo wel een idee. Toch is er ook opvallende leegloop in de Hoornzeelstraat In Tervuren en is er letterlijk en figuurlijk nog werk aan de winkel in de Brusselsesteenweg. 'Steden en gemeenten hebben instrumenten in handen om het winkelaanbod te sturen', zegt Erik Grietens.
Net als UNIZO pleit Bond Beter Leefmilieu daarom voor een ‘winkelshift’, naar analogie met de bouwshift. Grietens: 'Ons land is al overbewinkeld. Er moeten keuzes gemaakt worden. Dat wil zeggen: niet langer toelating geven voor baanwinkels of perifere shopping. Maar wel volop inzetten op het versterken van handel in de kern van een stad of gemeente. En dat geldt niet enkel voor winkels, maar ook voor horeca, diensten, maakbedrijven, scholen, ziekenhuizen, culturele instellingen, enzovoort. Kortom, volop inzetten op een bedrijvige kern. Nogmaals, gemeentebesturen hebben daarvoor de sleutels in handen. Zij zijn in eerste instantie bevoegd voor ruimtelijke planning en vergunningen. Grietens: 'Sinds het decreet ‘handelsvestigingsbeleid’ van 2016 hebben gemeenten ook instrumenten in handen om het winkelaanbod te sturen. Zo kunnen gemeenten ‘winkelarme gebieden’ afbakenen om baanwinkels aan banden te leggen. En ze kunnen een kernwinkelgebied afbakenen, waar handel extra ondersteuning krijgt, bijvoorbeeld via premies.
Verspilling
Nog een optie: via een verordening ‘wonen boven winkels’ stimuleren. 'In drukke winkelstraten loopt leegstand van de bovenverdiepingen op tot 70%. Dat is niet alleen verspilling van nuttige ruimte, maar zorgt er ook voor dat winkelstraten buiten de openingsuren verlaten zijn en het onveiligheidsgevoel stijgt'.
Steden en gemeenten kunnen dus nog veel doen om de aantrekkingskracht van hun handelskern te verbeteren, vindt Erik Grieten. Ze kunnen de winkelleegstand in de kern terug dringen en het teveel aan winkelvloeroppervlakte buiten de stadskern structureel aanpakken.
Foto's Michel Van Mullem
Comments